Nhiều vị thầy Phật học là những hậu duệ truyền thống lâu dài; xem kinh đô Shambala không phải là nơi thuộc về thế giới hiện tượng, mà là nền tảng hay nguồn gốc tỉnh thức, tâm thức lành mạnh, trong sáng và hoàn toàn hiện hữu nơi mỗi con người .
Quan điểm này không cần thiết khẳng định kinh đô Shambala thật sự hiện hữu về mặt địa lý hay không. Chúng ta cần nhận định rõ ràng và sáng tỏ để theo đuổi lý tưởng thành lập cộng đồng tỉnh thức (thế giới hiện lượng = thế giới trong tâm thức hay trạng thái lìa cảm xúc ).
Trong vòng những năm về sau này , tôi trình bày một loạt những « giáo huấn Shambala » hình thành kinh đô Shambala lý tưởng cho sự tỉnh thức thế tục, có nghĩa: « Khả năng nâng cao và trang trọng hơn chính hiện hữu không nương tựa vào tôn giáo hay bất cứ giáo hội hoặc triết thuyết thần bí nào ».
Truyền thống Shambala đặt nền tảng trên sự lành mạnh và dịu dàng của tinh thần Phật học, bản thể nó cũng không có một nền tảng khác biệt, mà chỉ vun trồng trực tiếp « chúng ta là . . . » và con người chúng ta là ai.
Trước những vấn đề khổng lồ đè nặng trên xã hội , hình như ngày càng quan trọng hơn để khám phá những phương tiện đơn giản và không bè phái, để làm có thể làm việc hiệu quả và chia sẻ những gì hiểu biết sáng tỏ với người khác. Những giáo huấn Shambala hay « quan kiến Shambala » như thường gọi. Sự tiếp cận có mục đích cho ta sự hiện hữu hoàn toàn lành mạnh chính mình và người khác.
Nghệ thuật dũng sĩ không có nghĩa: « Gây chiến tranh hay tranh đấu » với người khác hoặc với một cộng đồng nào. Vì gây hấn chính là nguồn gốc những vấn đề tranh chấp và nó không bao giờ là phương thức giải quyết tối ưu.
Từ dũng sĩ được dịch từ tiếng Tây tạng Pawo trực nghĩa là: « Dũng cảm ». Như thế « Nghệ thuật dũng sĩ là truyền thống của lòng dũng cảm ». Trong cuộc sống đã được biết khá nhiều tấm gương đẹp về nghệ thuật dũng sĩ.
Bí mật nghệ thuật dũng sĩ cũng là nguyên lý về quan kiến Shambala – « Không sợ hãi về mình » . Vì thế phân tích cuối cùng định nghĩa lòng dũng cảm là: « Không sợ hãi chính mình ». Quan kiến Shambala dạy chúng ta: « Khi đứng trước những vấn đề trầm trọng của thế giới, có thể là anh hùng và đồng thời tử tế , quan kiến này hoàn toàn đi ngược với lòng tự kỷ.
Khi sợ hãi chính mình và cảm thấy cuộc đời hình như đang bị đe dọa vì thế trở thành cực kỳ vị kỷ. Chúng ta cố xây dựng tổ kén nhỏ sống trong sự tự thỏa mãn để tìm thấy cảm giác an toàn.
Nói cho cùng, vẫn có thể dũng cảm nhiều hơn nữa. Có thể phóng chiếu tư tưởng xa hơn nữa ra khỏi căn nhà, ra ngoài ánh lửa cháy trong lò sưởi, ra ngoài những lo toan dẫn con cái đến trường hay đi đến chỗ làm buổi sáng. Cần cái nhìn làm sao có thể giúp thế giới; nếu không mang lại sự giúp đỡ cho họ thì sẽ không ai làm – giờ đã tới phiên chúng ta đứng ra hành động.
Dù vậy, giúp người không có nghĩa phải từ khước cuộc sống cá nhân. Ðể giúp người, không cần thiết vội vã trở thành thị trưởng tiểu bang hay làm tổng thống Mỹ; mà chỉ bắt đầu với gia đình, bạn bè với những gì gặp gỡ ngay bây giờ, ngay ngày hôm nay.
Thật ra, có thể bắt đầu bằng chính mình. Quan trọng là nhận ra rằng chúng ta không ngừng phục vụ, chứ không đơn giản chỉ cần thư giãn vì toàn thể thế giới đang cần giúp đỡ không nhiều thì ít .
Quan kiến Shambala đi từ giả thuyết: « Trước tiên khám phá nơi chính mình , khám phá những gì có thể dâng tặng cuộc đời trước khi thành lập một cộng đồng tỉnh thức ». Vậy , để bắt đầu, phải cần quan sát chính sự trải nghiệm, để nhìn cái đang chứa đựng những gì thực sự hữu ích có thể nâng cao cuộc sống và để giúp người cùng thực hiện được như vậy.
Nếu sẵn sàng phóng tầm nhìn vô tư vào cuộc sống, sẽ nhận thấy rằng: « Mặc dù với tất cả vấn đề và tất cả những lầm lẫn, mặc dù những thăng trầm của cảm xúc hay dao động tâm lý, vẫn có cái gì đó như là lòng tử tế vẫn hiện hữu và tiềm tàng tử tế trong mọi người » .
Khi trải nghiệm nền tảng lòng tử tế trong cuộc sống mới có thể có tham vọng làm tốt hơn cuộc sống người khác. Nếu chỉ là những con người khốn cùng và đau khổ thì làm sao có thể hình dung một cộng đồng tỉnh thức và hơn nữa để thực hiện ?
Khám phá ra lòng tử tế chân thật, phải biết thưởng thức những trải nghiệm thật đơn giản. Không cần thiết nhận được cảm giác thoải mái khi trúng một triệu đô la, hay như vừa kết thúc chương trình đại học hoặc mua được căn nhà mới.
Điều cần nói ở đây, có cái gì đó tràn đầy bản chất của lòng tử tế với những sự kiện đang hiện hữu trong cuộc sống, và điều này không phụ thuộc vào sự thực hiện của chúng ta cũng như hoàn thành những điều mong muốn riêng mình.
Ðó là lòng tử tế có được khi thoáng nhìn mỗi phút giây, nhưng thường không thể nhận ra. Khi nhận thấy màu sắc rực rỡ, có nghĩa đã là nhân chứng cho chính lòng tử tế sẵn có.
Khi nghe một âm thanh êm dịu, đây chính là lòng tử tế nội tại cho nghe. Khi rời khỏi vòi sen cảm thấy sạch sẽ và khỏe khoắn và rời khỏi một căn nhà không thoáng khí, chúng ta thưởng thức đột ngột luồng không khí tươi mát.
Có thể những hiện tượng này chỉ kéo dài một phần giây nhưng ít ra trong những trải nghiệm chân chính của lòng tử tế nguyên thủy. Ðó là những sự kiện không ngừng đến, lúc nào cũng hiện hữu nhưng phần đông không nhận ra, mà chỉ xem như những trải nghiệm vô vị hay cho rằng thuần túy ngẫu nhiên hay may mắn.
Theo nguyên lý Shambala, ngược lại phải nhận ra những giây phút này và thưởng thức chúng, vì chúng thể hiện sự không gây hấn và sự tươi mát của lòng tử tế nguyên thủy và cũng chính là nền tảng sống chúng ta trong cuộc đời.
Tất cả con người sẵn có một bản chất nền tảng của lòng tử tế không pha loãng hay nhiễm ô. Lòng tử tế chứa đựng sự dịu dàng và trạng thái thưởng thức bao la vô tận.
Là con người đương nhiên có thể làm tình, có thể mơn trớn ai đó với một sự tiếp xúc dịu dàng hay ôm họ với một cảm thông nhẹ nhàng. Chúng ta biết nhạy cảm với cái đẹp , biết thưởng thức thế giới nào cũng có cái tuyệt vời của nó.
Nếu mặt trời sáng rực hay tuyết rơi thật đẹp , chúng ta thưởng thức chúng; và khi thưởng thức sự thật có thể thật sự tác động. Có thể thức dậy sau vài giờ ngủ nếu nhìn qua cửa sổ và thấy mặt trời chiếu sáng, điều này cho ta một niềm hứng khởi .
Chúng ta thật sự có năng lực chữa lành sự trầm uất nếu nhận ra thế giới đã tốt sẵn . Điều quan trọng là ta thưởng thức hay chính bản năng thỏa mãn ! . Đây mới chính là vấn đề . Thế giới đã sẵn tử tế là có căn cứ ; nó tốt vì có thể tự trải nghiệm về lòng tử tế . Nếu có thể trải nghiệm thế giới lành mạnh , trực tiếp , thẳng thắng và thực tế vì bản chất nội tại kết hợp tự nhiên với cái gì đó tốt trong mọi hoàn cảnh .
Tiềm năng thông minh và phẩm cách thuận hòa cho trải nghiệm tia sáng tràn ngập của bầu trời xanh, sự tươi mát những cánh đồng xanh mát và trên những núi cao. Chúng ta có một quan hệ cụ thể với thực tại, có năng lực thức tỉnh và cảm nhận rằng đã sẵn có lòng tử tế nền tảng.
Quan kiến Shambala dạy thích nghi với khả năng tỉnh thức chính mình và cho nhận ra lòng tử tế có thể dấy lên trong cuộc sống. Nhưng bạn có biết không, thật ra nó đã dấy lên từ khuya.
Bạn có thể nói : « Tôi muốn chiếm hữu lòng tử tế sẵn có trong tôi » và trong thế giới hiện tượng chúng ta chạy đôn chạy đáo cố tìm kiếm một phương tiện , một kỹ thuật để thích nghi với nó. Hay với trình độ thô lỗ hơn ta có thể tự hỏi: « Nó đáng bao nhiêu tiền để có được nó ?
Trải nghiệm thì tuyệt vời nhưng tôi muốn chiếm hữu nó ». Vấn đề chủ yếu trong lối tiếp cận này là không bao giờ thỏa mãn cả ngay khi có được cái ta muốn, vì sẽ tiếp tục ham muốn hơn nữa với cùng một khát khao. Cố chiếm hữu nhiều hơn và luôn luôn tham muốn nhiều hơn.
Nhiều người cố tiếp cận lòng tử tế qua trung gian vâng lời và tự khinh mình. Ai đó nói rằng họ có thể làm cho chúng ta hạnh phúc với điều kiện chúng ta phải hy sinh cuộc đời cho sự nghiệp họ.
Nếu tin người này có một lòng tử tế, chúng ta tìm và để đi vào nó sẽ phải cạo đầu, khoác áo tu hành – đạo đức , trườn mình dưới đất và ăn bốc hay tuyệt thực với bộ áo quần rách nát . Sẵn sàng bán nhân phẩm để trở thành một tên nô lệ cho giáo thuyết sai lầm.
Trong trường hợp này, ta cố tìm ra cái gì đó tốt và thực tế. Người giàu chuẩn bị bỏ ra cả ngàn đô, người nghèo dâng hiến cả cuộc đời mình. Nhưng vẫn có cái gì đó không ổn trong lối tiếp cận này. Vậy vấn đề ở đâu ?
Khi bắt đầu thoáng thấy tiềm năng lòng tử tế hiện hữu trong mỗi người, ta thường xem sự khám phá quá nghiêm trọng và thần thánh hóa, vì thế sẵn sàng tàn sát nhân danh lòng tử tế , chết cho lòng tử tế, quả thật đã mê đắm quyến luyến và tôn thờ.
Thực sự cái mà chúng ta thiếu; chính là tinh thần hài hước. Hài hước trong bối cảnh này không phải kể những truyện cười hay pha trò, cũng không phải là chỉ trích hay châm chọc một ai đó.
Tình thần hài hước vận hành một cách nhẹ nhàng và hoàn toàn thực tế. Không cần thiết tấn công nhừ tử vào thực tại mà nên thưởng thức và mơn trớn một cách nhẹ nhàng và hoan hỉ.
Quan kiến Shambala đặt nền tảng trên sự tái khám phá và thưởng thức tinh thần hài hước bằng những tiếp xúc dịu dàng từ ái. Thoáng nhìn lại chính mình, quan sát những sinh hoạt và thưởng thức tâm thức, có thể tìm lại tinh thần hài hước đã đánh mất lâu nay.
Ðể bắt đầu, phải uốn mình vào thực tại hằng ngày: Con dao , chiếc nĩa , dĩa , điện thoại , máy rửa chén và khăn lau . . . Những sự việc tầm thường xem ra không có gì là huyền bí, phi thường; nhưng nếu thiết lập được mối quan hệ với những hoàn cảnh bình thường trong cuộc sống.
Nếu không quan sát những khía cạnh đơn điệu của cuộc đời, sẽ mãi mãi không bao giờ khám phá tinh thần hài hước hay nhân phẩm . . . Cũng không thể nhận định được bất cứ một thực tại nào.
Cách chải đầu, cách mặc quần áo, lau chén dĩa, tập thể dục để kéo dài sức khỏe, cũng như những phương tiện quan hệ thực tại. Hiển nhiên, cái nĩa vẫn là cái nĩa, nó chỉ đơn giản là dụng cụ để ăn. Nhưng trình độ lành mạnh tâm thức và phẩm chất cảm thấy có thể phụ thuộc vào cách sử dụng chiếc nĩa.
Quan kiến Shambala thật đơn giản, nó gợi ý và nhấn mạnh cho hiểu được cách sống, cách chúng ta quan hệ với cuộc sống bình thường. Là con người đã sẵn tỉnh thức và có thể thật sự hiểu được thực tại. Không phải nô lệ cuộc sống mình, chúng ta đã tự do.
Ðược tự do, trong trường hợp này có nghĩa đơn giản có được một thân thể; và một tâm thức và đầy đủ năng lực tự giáo dục để thiết lập quan hệ với thực tại, đặt nền tảng trên nhân phẩm và tinh thần hài hước.
Nếu nhận ra sức sống có nghĩa nhận nguyên vũ trụ, kể cả 4 mùa, tuyết rơi, băng đá và bùn lầy – tất cả đều cộng tác với chúng ta một cách mãnh liệt và hài hòa. Cuộc sống là một hoàn cảnh hoàn toàn vui thú và nó không bao giờ chọc ghẹo ai. Chúng ta khám phá cách hành xử trong cuộc đời một cách trọn vẹn, với một tình cảm hoàn toàn hướng thượng.
Khám phá lòng tử tế nguyên thủy không phải trải nghiệm độc quyền của tôn giáo. Đúng hơn nhận ra rằng có thể làm việc trực tiếp trên trải nghiệm thực tại và trải nghiệm thế giới đang sống thực sự; và rằng có thể cũng làm việc trực tiếp . Có thể nói sự thật không úp mở, hoàn toàn cởi mở và đồng thời cứng rắn.
Tinh túy nghệ thuật dũng sĩ, tinh túy của lòng dũng cảm là khước từ thất vọng về một người hay hoàn cảnh nào đó. Chúng ta có thể không mất đi mọi phương tiện, cũng không kiêu ngạo hay hãnh diện để có thể nói như vậy với người khác và cả thế giới.
Trong suốt cuộc sống sẽ có những vấn đề lớn trên thế giới; nhưng bảo đảm không có thảm họa vì vẫn có khả năng ngăn chặn. Và bắt đầu để có thể giúp thế giới khỏi sự hủy hoại cần phải xây dựng một cộng đồng tỉnh thức.
Đề tài này , chúng ta cùng nhau nghiên cứu nền tảng cộng đồng tỉnh thức và con đường dẫn đến; nói đúng hơn đang trình bày « tư tưởng không tưởng ». Nhưng nếu muốn giúp người, cần sự vận động cá nhân; không thể giới hạn để tích lũy và lợi dụng thành quả hướng đến.
Mỗi người trong chúng ta phải tự khám phá chính mình và thế nào là cộng đồng tỉnh thức cũng như phương tiện để thực hiện. Ðiều tôi hy vọng là sự trình bày con đường dũng sĩ của xứ sở Shambala sẽ đem tới bình minh cho sự khám phá này.
Đức Chogyam Trungpa Rinpoche
Trích từ Shambala, http://maytrang.org/trungpa.htm