| Tất cả chúng ta nguyện ước được hạnh phúc, không ai trong chúng ta mong ước có bất cứ khổ đau hay rắc rối nào. Hạnh phúc mà chúng ta nguyện ước không đến một cách bâng quơ, vô cớ – nó đến từ những nguyên nhân. Cho nên chúng ta cần nghĩ thật sâu xa về những nguyên nhân đã đem hạnh phúc đến cho chúng ta và tiêu trừ những rắc rối của chúng ta. | We all wish to be happy; none of us wishes to have any suffering or problems. The happiness that we wish for doesn’t come from out of nowhere – it comes from causes. So we need to think very deeply about the causes that bring about our happiness and eliminate our problems. |
| Nhằm để có thể theo đuổi con đường tâm linh, chúng ta phải tận dụng cuộc sống con người quý giá mà chúng ta có. | In order to be able to pursue the spiritual path, we must take advantage of the precious human life that we have. |
| Hạnh phúc lệ thuộc một cách chính yếu vào thể trạng của tâm thức. Nếu tâm thức một người hạnh phúc, thế thì bất cứ hoàn cảnh ngoại tại nào của người đó ra sao, người này cũng sẽ tiếp tục hạnh phúc. | Happiness depends primarily on the state of mind. If a person’s mind is happy, then whatever his or her external circumstances may be, this person continues to be happy. |
| Nếu người nào đó một cách căn bản là một người hạnh phúc, tử tế, quan tâm đến người khác – một loại người tu dưỡng, lương thiện – thế thì cho dù họ thật sự có tin tưởng trong tôn giáo hay giáo Pháp hay không sẽ không có bất cứ gì khác biệt. | If someone is basically a happy person, polite, considerate to others – a cultivated, good type of person – then whether or not they actually believe in religion or Dharma doesn’t make any difference. |
| Nếu chúng ta tế nhị và quan tâm đến người khác, thì chúng ta xây dựng nên năng lực tích cực tức là phước đức trong bất cứ trường hợp nào. | If we are refined and considerate of others, we build up positive force (merit) in any case. |
| Chúng ta học hỏi và thực hành, rèn luyện trong những phương pháp khác nhau của Phật Pháp, sẽ có một lợi lạc ngay cả mạnh mẽ hơn và xây dựng nên một năng lực tích cực từ việc là một người ân cần và hữu ích. Điều ấy sẽ làm lợi ích không chỉ trong kiếp sống này, mà cũng là những kiếp sống tương lai. | We were to study and practice, training in the various methods of Dharma, there would be an even stronger benefit and building up of positive force from being a kind and helpful person. That will benefit not only this life, but also future lives as well. |
| Chúng ta cần nhận ra rằng thân người quý giá sẽ không tồn tại mãi mãi, những hoàn cảnh tuyệt vời nhất như thế nào đi nữa, thì kiếp sống này sẽ cũng qua đi. Đây là bởi vì mọi người là đối tượng của vô thường và chết. Vấn đề chính là đừng bỏ phí thời gian của chúng ta. Do vậy, thật cực kỳ quan trọng để nghĩ về vô thường và vấn đề mọi hoàn cảnh sẽ trôi qua như thế nào. | We need to realize that this precious human body will not last forever, that however perfect our circumstances may be, this life is something that will pass. This is because everybody is subject to impermanence and death. The main point is not to waste our time. Therefore, it is extremely important to think about impermanence and how all situations pass. |
| Cho dù chúng ta tin tưởng hay không, thì vẫn có những sự tái sanh tương lai: chúng ta có thể rơi vào những tình trạng tệ hại nhất hay một trong những thế giới tốt hơn. Cho nên, quan trọng nhất là tỉnh thức về những khả năng tiêu cực của chúng ta có thể dẫn đến một sự tái sanh tệ hại, và thay vì thế chăm sóc trong những hành vi của chúng ta và những thứ chúng ta làm hiện tại, vì chúng sẽ ảnh hưởng đến tương lai của chúng ta. | Whether we believe in it or not, there are future rebirths: we may fall to one of the worse states or one of the better ones. So, it is most important to be aware of our negative potentials that may lead to a worse rebirth, and in turn take care in our actions and the things we do now, since they will affect our future.
|
| Nếu chúng ta không thật sự chính niệm về sự chết trong mọi lúc – ngay cả nếu chúng ta thực tập Phật Pháp – thì chúng ta sẽ không tự liên hệ một cách trọn vẹn trong Phật Pháp hay hoàn toàn quan tâm đến nó một cách thật nghiêm túc. | If we aren’t really mindful of death all the time – even if we practice the Dharma – we won’t involve ourselves fully in the Dharma or fully take it seriously. |
| Nếu chúng ta tỉnh thức chân thật về sự chết và vô thường, và của vấn đề những gì xảy ra trong tương lai tùy thuộc vào những gì chúng ta làm hiện nay, không cần thiết phải có cảnh sát để kiểm tra chúng ta. Sự tỉnh thức về nhân và quả sẽ hoạt động như những người canh gác và giữ chúng ta khỏi hành động một cách không thích đáng. | If we are truly aware of death and impermanence, and of how what occurs in the future depends on what we do now, it is unnecessary to have police keeping check on us. Our own awareness of cause and effect will act as guards and keep us from acting inappropriately.
|
| Bất cứ chúng ta là ai, việc nhìn vào mọi thứ từ ánh sáng của sự kiện rằng tất cả chúng ta rồi sẽ chết sẽ làm chúng ta nhận ra không có điểm nào trong việc tùy tiện với người khác hay hành động trong một cung cách cẩu thả. | Whoever we are, looking at things in light of the fact that we all are going to die will make us realize there is no point in fooling others or acting in an uncaring manner. |
| Nếu chúng ta chính niệm và tỉnh thức về sự kiện rằng chúng ta sẽ chết, thì chúng ta sẽ hành động trong một cung cách tốt hơn trong khi chúng ta sống, và sẽ không phải chết với hối hận và ăn năn. | If we were mindful and aware of the fact that we will die, we would act in a much better way while we are alive, and wouldn’t have to die with regret and remorse.
|
| Những điểm này được trình bày trong luận điển như sau:
* chết là chắc chắn, * thời điểm cho sự chết của chúng ta là không chắc chắn, * tùy vào nghiệp quả, không gì có thể giúp lúc chết. |
These points are presented in the text as follows:
|
| Vấn đề chính là, đã được sinh ra trong một thân thể với những thái độ phiền não và nghiệp chướng trong sự tương tục tinh thần của chúng ta, thì chắc chắn chúng ta sẽ chết. Đây là bởi vì thời điểm thân thể biến thành hiện thực, thì cùng lúc những nguyên nhân cho sự chết cũng được đạt đến. | The main point is, having been born in a body with disturbing attitudes and karma on our mental continuum, it is certain we are going to die. This is because the moment the body isactualized, at the same time are actualized the causes for death. |
| Tuổi thọ của chúng ta trôi qua với mỗi hơi thở, với mỗi thời khắc. Thời gian liên tục trôi qua. Nó sẽ không chờ đợi. Chúng ta không thể ngồi lại và làm dừng lại tuổi thọ của chúng ta, ngay cả trong một giây phút. | Our lifespan passes away with each breath, with each moment. The time is constantly passing. It is not going to wait. We cannot sit back and stop our lifespan, even for a moment. |
| Nếu chúng ta sắp hướng đến một đời sống tâm linh, một đời sống tôn giáo, đây là điều gì đó chúng ta phải làm với ý chí và quyết tâm từ ngay giây phút này, ngay bây giờ. | If we’re going to lead a spiritual life, a religious life, this is something we have to do with great resolve and determination from this moment on, right now. |
| Chúng ta cần thấy rằng trách nhiệm là ở mỗi chúng ta. Đức Phật đã chỉ chúng ta những gì để làm, con đường nào chúng ta phải đi theo. Chúng ta không thể đổ trách nhiệm cho bất cứ ai khác. | We need to see that the responsibility lies in each of us. The Buddha has shown us what to do, what path to follow. We can’t put the responsibility on anybody else. |
| Nếu chúng ta dậy sớm vào buổi sáng trước khi bình minh, không khí rất tươi mát. Rồi thì mặt trời lên và đi qua bầu trời mà không dừng lại một giây phút. Đời sống của chúng ta giống như thế: ngày và đêm tiếp tục trôi qua mà không bao giờ dừng lại. | If we wake up very early in the morning just before dawn, it is very fresh. Then the sun rises and travels through the sky without stopping for a moment. Our life is just like that: day and night continue to pass without ever stopping. |
| Nếu chúng ta xây đắp nên những khả năng xây dựng, nhiều loại năng lực tích cực, thứ này sẽ làm lợi ích cho những kiếp sống tương lai. Những năng lực là điều gì đấy mà chúng ta có thể xây đắp qua sự thực hành Phật Pháp. | If we build up constructive potentialities, various types of positive force, this is going to benefit future lifetimes. Potentials are something that we can build up through Dharma practice.
|
| Nếu chúng ta nghĩ về những hoàn cảnh về sự chết của chúng ta đang lơ lửng trên đầu và nó sẽ xảy ra như thế nào, thì chúng ta cần có sự tự tin vững chắc rằng chỉ có một loại thực tập tâm linh mới có thể có bất cứ sự hổ trợ nào đó khi sự chết đến cho nên chúng ta cần quyết tâm một cách thật mạnh mẽ là chúng ta sẽ phát tâm giác ngộ. | If we think of the circumstances of our impending death and how it is going to happen, we need to have the firm convictionthat only some type of spiritual practice can be of any help when death comes, we need to resolve very strongly that we are going to develop bodhichitta.
|
| Nếu chúng ta đã xây đắp năng lực tích cực, đã làm những hành vi tích cực, thì chỉ có kết quả hạnh phúc. Nếu chúng ta đã làm những hành vi tiêu cực và xây đắp năng lực tiêu cực, thì chỉ có thể mang đến bất hạnh và rắc rối. Đây là điều gì đấy rõ ràng và chắc chắn. | If we have built up positive force having done constructive acts, the only result that can come from that is happiness. If we have done destructive acts and built up negative force, the only possibility that can come from that is unhappiness and problems. This is something that is definite and for sure. |
| “Nếu điều gì đó là hữu ích về lâu về dài nhưng tai hại trong những hoàn cảnh tức thời, thì đáng để thực hiện. Đây là bởi vì chúng ta cần suy nghĩ trong dạng thức của những tác động lâu dài. Nhưng nếu điều gì đó chỉ lợi ích trong hiện tại ngắn ngủi nhưng tai hại về lâu về dài, thế thì đấy là điều mà chúng ta không nên làm.” | “If something is helpful in the long run but harmful in the immediate circumstances, it is worth doing. This is because we need to think in terms of long-term effects. But if something is only helpful in the short run but harmful in the long run, then it is something we may not do.” |
| Từ một hạt giống nhỏ, một cây to sinh trưởng, và giống như thế, từ một hành động nhỏ thì những kết quả lớn có thể sinh ra. Thế nên rất đúng rằng hạnh phúc hay khổ đau lớn có thể đến từ những nguyên nhân nhỏ. | From a small seed a large tree grows, and likewise, from a small action great results can come. So it is very true that great happiness or suffering can come from small causes. |
| Chúng ta bắt đầu nho nhỏ và xây đắp dần lên với nó bằng việc loại bỏ những thói quen xấu của chúng ta, chậm chạp từ từ. Điều này giải quyết vấn đề của chúng ta về việc những kết quả gia tăng liên quan đến những hành vi của chúng ta như thế nào. | We start out small and work up to it by ridding ourselves of bad habits, slowly. This concludes our point on how results increase relative to our actions. |
| Nếu chúng ta đã từng thực hiện một hành động, nó sẽ không bị vô hiệu. Cho dù nó là một năng lực tích cực hay tiêu cực mà chúng ta đã từng xây đắp, nó sẽ không chín muồi cho đến khi chúng ta gặp gở những hoàn cảnh sẽ làm cho nó chín muồi, và trong thời gian chuyển tiếp nó sẽ thật đúng là không biến mất. Chỉ là vấn đề thời gian cho đến khi nó chín muồi. | If we have taken an action, it will not have been in vain. Whether it is a positive or a negative potential that we have built up, it will not ripen until we meet with circumstances that will cause it to ripen, and in the interim it will not just disappear. It is just a matter of time until it ripens. |
| “Giống như bây giờ tôi muốn hạnh phúc và không muốn khổ đau cùng rắc rối, cũng thế trong tương lai tôi sẽ tiếp tục có cùng bản chất như vậy – tôi sẽ không muốn rắc rối. Tôi cũng sẽ muốn hạnh phúc trong tương lai; do thế, tốt hơn là tôi nên làm điều gì đấy về việc này bây giờ.” | “Just as now in the present I want happiness and don’t want suffering and problems, also in the future I’m going to continue to have that same nature – I’m not going to want problems. I’m going to want happiness in the future as well; therefore I had better do something about it now.” |
| Con người thiếu kỷ luật nội tại không thể ngăn ngừa khỏi việc phạm tội. Cho nên rõ ràng rằng những sự ngăn cấm và sức mạnh bên ngoài không ngăn ngừa người ta phạm những tội ác, nhưng chính là những sức mạnh bên trong đã làm ra những hành vi chống lại xã hội. | .People lacking inner discipline aren’t prevented from committing crimes. So it is clear that external restrictions and force don’t prevent one from committing crimes, but that it is internal forces that cause antisocial actions. |
| Nếu không có nhiệt tình và sự hợp tác nội tại, thì thật rất khó để đem luật lệ và trật tự vào xã hội. Hình như việc cố gắng để đem sự kiểm soát qua lực lượng cảnh sát lại trở thành nguyên nhân cho những sự lạm dụng của hệ thống. Đây là bởi vì chính cảnh sát và cai tù lại vi phạm nhiều tội trạng hơn. | Without enthusiasm and inner cooperation, it is very difficult to bring law and order into a society. It appears that trying to bring about control through police forces and the like becomes a cause for more abuses of the system. This is because the police and the jailers themselves commit more crimes. |
| Có những kết quả chắc chắn bị trải nghiệm trong kiếp sống này, hay trong kiếp sống tới của chúng ta, hay trong kiếp sau nữa, hay trong kiếp xa hơn nữa. Đây là một số trong nhiều sự phân chia trong sự trình bày của nghiệp. | There are results that are certain to be experienced in this lifetime, or in our next lifetime, or the one after that, or in lifetime beyond that. These are some of the many divisions in the presentation of karma. |
| Thật cực kỳ quan trọng để có niềm tin vững vàng trong những quy luật của hành trạng nhân quả và tiến trình theo đấy, trong dạng thức của những hành vi xây dựng hay tàn phá. Đây là một trong những điểm quan trọng của giáo lý Đạo Phật. | It is extremely important to have confident belief in the laws of behavioral cause and effect and the process that follows, in terms of constructive and destructive actions. This is one of the major points in the Buddhist teachings. |
| Nhìn vào thí dụ của những con kiến và con ong, trong Anh ngữ người ta liên hệ như “những côn trùng xã hội” bởi vì chúng sống trong những cộng đồng đông đảo. Chúng ta phải nói rằng loài người cũng là những động vật xã hội. Chúng ta sống trong xã hội, và vì thế thật cần thiết để quan tâm đến những người khác. | Look at the example of ants and bees, in English they are referred to as “social insects” because they live in large communities. We have to say that humans are social animals as well. We live in society, and therefore it is necessary to be considerate toward other people. |
| Chúng ta cần cố gắng để thực tập bao dung từ bên trong, và rồi thì mở rộng điều này đến những cộng đồng khác. Khi tất cả chúng ta phải làm việc và sống với nhau, lừa đảo và gạt gẫm người khác thì không lợi ích gì, có phải không? | We need to try to practice tolerance from within, and then expand this to other communities. When we all have to work and live together, to cheat and fool each other is of no help, is it? |
| Khi mà chúng ta còn phải lệ thuộc vào người khác để hổ trợ và thân ái, thì chúng ta phải học hỏi vấn đề sinh sống với họ như thế nào. Chúng ta cần học hỏi ý nghĩa của sự chung sống hòa bình. | As long as we must depend on other human beings for help and kindness, we will have to learn how to live with them. We need to learn the means of peaceful coexistence.
|
| Khi chúng ta sống trong xã hội và mọi người đều muốn hạnh phúc, cách duy nhất mà chúng ta có hạnh phúc là mọi người phải hợp tác, vì thế có những mối quan hệ ràng buộc và hòa hiệp giữa mọi người. Nơi nào mà nó không tồn tại, ngay cả trong gia đình, khi không có mối quan hệ ràng buộc và hòa hiệp, thì chuyện ấy không xảy ra. Nó tạo ra một sự bất hạnh và xích mích lớn. Nếu mọi người hòa hiệp, thế thì có khả năng tốt cho hạnh phúc hiện diện trong toàn thể cả nhóm. | As we live in society and everybody wants happiness, the only way that we are going to get happiness is for everybody to cooperate, so that there are close bonds and harmony between everyone. Where that doesn’t exist, even within a family, when there isn’t a close bond and harmony, it just doesn’t work. It causes a great deal of unhappiness and discord. If everybody is harmonious, then there is a good possibility of happiness coming to the entire group. |
| Một sai lầm lớn mà người Trung Cộng đã làm trong việc lan rộng sự hoài nghi và ngờ vực giữa những người thân, giữa cha mẹ và con cái, giữa người với người. Đây là chỗ mà họ đã thất bại trong việc quảng bá mục tiêu lý tưởng của chủ nghĩa xã hội và chủ nghĩa cộng sản. | This is the worst mistake that the Chinese communists have made in spreading doubt and suspicion between relatives, between children and parents, between people. This is where they have failed to spread the ideal goals of socialism and communism. |
| Không có ai trên thế giới này mà không quan tâm và yêu mến chính họ. Nhưng khi chính quyền cộng sản cố gắng để đem chủ nghĩa xã hội dưới họng súng hay dùi cui, nó cho thấy họ không có bất cứ sự tôn trọng hay quan tâm nào đến con người hay lưu tâm chân thành một tí xíu nào đối với người khác. Vậy thì họ đạt đến mục tiêu của họ như thế nào? | There is nobody in this world that doesn’t care for and cherish oneself. But when communist governments try to bring socialism at the point of a gun or a club, it shows they don’t have any respect or regard for the individual and little sincere concern for others. So how can they achieve their goals?
|
| Chúng ta cần nhận ra rằng không có ai là bạn tuyệt đối hay một kẻ thù tuyệt đối, là kẻ luôn luôn trú trong đặc trưng ấy. | We need to realize that nobody is an absolute friend or an absolute enemy who will always stay in that category. |
| Người nào đó có thể có tiền bạc và tài sản vật chất khổng lồ, nhưng nếu trong tâm ý họ không toại nguyện với việc ấy, thì họ trải nghiệm cùng loại với khổ đau giống như họ nghèo. Bất chấp họ có nhiều bao nhiêu đi nữa, nhưng trong tâm ý họ thì họ nghèo và họ đau khổ. | Someone could have enormous sums of money or material wealth, but if in their mind they are not content with that, they experience the same type of suffering as if they were poor. It doesn’t matter how much they have, in their mind they are poor and they suffer. |
| Nếu chúng ta không thể lợi dụng sự hiện hữu này, thế thì giống như sự lãng phí năng lượng và những cái răng của chúng ta, và chúng ta đã làm ra vô số sự đau đớn không cần thiết với hàm răng của chúng ta, để nhai thức ăn. Cho nên quý vị thấy, thật rất quan trọng để cố gắng thấy thực tại thật sự về hoàn cảnh mà chúng ta sống, bởi vì nếu chúng ta không tỉnh thức về thực tại thì nó sẽ tạo ra nhiều rắc rối. | If we haven’t been able to take advantage of this existence, then it is like wasting our energy and our teeth, and we have unnecessarily caused a lot of pain to our jaws, chewing things. So you see, it is quite important to try to see the actual reality of the situation in which we live, because when we are not aware of the reality it causes a lot of problems. |
| Nếu chúng ta không làm gì lợi ích cho kiếp sống này, và chỉ dành thời gian chúng ta để ăn những thứ rác rưởi kinh hồn như thế giống như một con heo, thức ăn hay bất cứ điều gì, vấn đề là tất cả chúng ta đã làm gì? Và chúng ta đã từng làm điều này từ thời vô thỉ kiếp. | If we’ve made no use of our life, and have just spent our lifetime eating a tremendous amount of garbage like a pig, food or whatever, what was the point of all we’ve done? And we’ve been doing this for beginningless lifetimes.
|
| Như trong một trò chơi với hột xí ngầu, những lần gieo khác nhau và chúng ta liên tục phải sanh ra bằng năng lực của vọng tưởng và nghiệp lực của chúng ta. | As in gambling with dice, different throws come up and we’re constantly taking births by the force of our delusions and our karma.
|
| Nếu hoàn cảnh là [sanh diệt] thế này, chúng ta chỉ giống như một bụi cỏ hay một cây trong cánh đồng – chúng ta cắt nó và nó mọc lên, chúng ta cắt nó và nó mọc lên – không có gì lý thú. Không có gì mà cái cây kia có thể làm được, ngoại trừ liên tục mọc lên và bị cắt xuống, mọc lên và bị cắt xuống. | If this situation were just like a plant or a tree in a field – we cut it and it grows, we cut it and it grows – there’s no point. There’s nothing that the tree can possibly do, except constantly to grow and be cut down, grow and be cut down. |
| Chúng ta đã từng mang nhiều loại tái sanh khác nhau, nhưng có bao nhiêu lần mà chúng ta thật sự có thể thực hiện thực chất của một sự tái sanh đầy đủ ý nghĩa và làm nó đáng giá; và có bao nhiêu kiếp sống mà chúng ta đã lãng phí?
Sanh ra hết lần này đến lần khác, không có sự ngừng nghĩ, có vô số thân thể, tốt và xấu, lần nữa và lần nữa – cố gắng để tìm hiểu vòng sanh tử bất tận này, quán chiếu nó, có thể là căn bản cho việc phát triển sự viễn ly, một quyết định tự do khỏi vòng sanh tử tái diễn không thể kiểm soát này. |
We’ve taken many different types of rebirth, but how many times have we actually been able to take the essence of a meaningful rebirth and made it worth having; and how many lives have we just wasted?
Being born over and over, with no respite, taking countless bodies, good and bad, again and again – trying to fathom this endless round of births, contemplating it, can be a basis for developing renunciation, a determination to be free from the uncontrollably recurring cycle of birth and death. |
| Chúng ta cần nhìn vào chính mình và xem xét hoàn cảnh của chúng ta: chúng ta có một căn bản hoạt động của một thân thể với một vị thế tái sanh cao, và từ những vị thế tái sanh cao của một chúng sanh hoặc là người hay trời, chúng ta có một sự tái sanh làm người, là tốt nhất. | We need to look at ourselves and consider our situation: we have a working basis of a body with a higher status rebirth, and out of the higher status rebirths of being either a human or a god, we have a human rebirth, which is best. |
LUẬN GIẢI VỀ SỰ RÈN LUYỆN NHƯ TIA SÁNG
Nguyên bản:A Commentary on Attitude-Training Like the Rays of the Sun
Nguyên tác: Namkapel / Attitude-Training Like the Rays of the Sun
Luận giải: Đức Đạt Lai Lạt Ma, Dharamsala, India, May 9 – 15, 1985
Anh dịch: Alexander Berzin
Chuyển ngữ: Tuệ Uyển – Wednesday, January 21, 2015